ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ 2020
“Η ψυχική υγεία βρίσκεται στην καρδιά την ανθρωπότητας. Μας επιτρέπει να ζήσουμε μία ολοκληρωμένη και με νόημα ζωή και να συμμετάσχουμε στην κοινωνία μας. Ο κορωνοϊός δεν επιτίθεται μόνο στην σωματική μας υγεία. Αυξάνει και τον ψυχολογικό πόνο.
Λύπη για την απώλεια αγαπημένων. Σοκ για την απώλεια θέσεων εργασία. Απομόνωση και περιορισμοί μετακινήσεων. Δύσκολες οικογενειακές ισορροπίες. Αβεβαιότητα και φόβος για το μέλλον.
Προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, είναι μερικές από τις σοβαρότερες αιτίες δυστυχίας στον κόσμο μας.
Σε όλη μου τη ζωή και στην ίδια μου την οικογένεια, έχω βρεθεί κοντά σε γιατρούς και ψυχιάτρους που θεραπεύουν αυτές τις ασθένειες. Ως πρωθυπουργός της χώρας μου της Πορτογαλίας, και ως Ύπατος Αρμοστής για τους Πρόσφυγες, αντιλήφθηκα πλήρως τον πόνο που προκαλούν. Αυτός ο πόνος συχνά επιδεινώνεται λόγω του στιγματισμού και των διακρίσεων.
Μετά από δεκαετίες παραμέλησης και υποεπενδύσεων στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, η πανδημία του κορωνοϊού προσθέτει τώρα στις οικογένειες και στις κοινωνίες επιπρόσθετη ψυχική πίεση.
Αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι οι εργαζόμενοι υγείας της πρώτης γραμμής, οι ηλικιωμένοι, οι έφηβοι και οι νέοι, όσοι έχουν από πριν ψυχικές παθήσεις και όσοι είναι παγιδευμένοι σε συγκρούσεις και κρίσεις. Πρέπει να τους βοηθήσουμε και να τους συμπαρασταθούμε.
Ακόμα κι όταν η πανδημία θα βρίσκεται υπό έλεγχο, η λύπη, το άγχος και η κατάθλιψη θα συνεχίσουν να πλήττουν τους ανθρώπους και τις κοινωνίες.
Αυτό είναι το πλαίσιο της πολιτικής μας για τον COVID-19 και την ψυχική υγεία που παρουσιάζουμε σήμερα.
Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι βασικό κομμάτι των κυβερνητικών πολιτικών κατά του COVID-19. Πρέπει να επεκταθούν και να χρηματοδοτηθούν πλήρως.
Οι πολιτικές πρέπει να στηρίζουν και να περιθάλπουν όσους πάσχουν από ψυχικές παθήσεις και να προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπειά τους. Οι απαγορεύσεις κυκλοφορίας κι οι καραντίνες δεν πρέπει να κάνουν διακρίσεις κατά αυτών με κακή ψυχική υγεία.
Καθώς ανακάμπτουμε από την πανδημία, πρέπει να παρέχουμε περισσότερες υπηρεσίες ψυχικής υγείας και να διασφαλίσουμε ότι η ψυχική υγεία συμπεριλαμβάνεται στην καθολική υγειονομική κάλυψη.
Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν δεσμευτεί να δημιουργήσουν έναν κόσμο στον οποίο όλοι, παντού, έχουν ψυχολογική στήριξη από κάποιον.
Καλώ τις κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών, τις υγειονομικές αρχές και άλλους να εξετάσουν τη διάσταση της ψυχικής υγείας της πανδημίας.
Καλώ επίσης κυρίως τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν σε φιλόδοξες δεσμεύσεις για την ψυχική υγεία.”
Αντόνιο Γκουτέρες, Γενικός Γραμματέας Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), https://unric.org/el/
Εικόνα: Πολυκλαδική Θεραπευτική Ομάδα, ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΑΜΚΕ, https://www.evaggelismosamke.gr/
Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (World Mental Health Day), στις 10 Οκτωβρίου, αποτελεί μία πρωτοβουλία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας (World Federation for Mental Health) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization), που θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στις 10 Οκτωβρίου του 1992, προκειμένου να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τα ψυχικά νοσήματα και ασθένειες.
Οι ψυχικές διαταραχές μπορούν να προσβάλουν οποιονδήποτε, οπουδήποτε. Κανείς δεν είναι άτρωτος. Σήμερα, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από κάποια ψυχοκοινωνική διαταραχή, τρία εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από την επιβλαβή χρήση αλκοόλ, ένας άνθρωπος αυτοκτονεί κάθε 40 δευτερόλεπτα κάπου στον πλανήτη, και οι αυτοκτονίες παραμένουν η δεύτερη κύρια αιτία θανάτου στους νέους ηλικίας μεταξύ 15 και 29 ετών. Ταυτόχρονα, τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές έχουν την τάση να πεθαίνουν έως και 20 χρόνια νωρίτερα σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Και τώρα, δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχουν πληγεί από την πανδημία COVID-19, η οποία έχει περαιτέρω επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ανθρώπων.
Εικόνα: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), https://www.who.int/
Παρά τη σοβαρότητα των προβλημάτων ψυχικής υγείας και την παγκόσμια έκταση τους, το χάσμα μεταξύ της ανάγκης και της προσφοράς των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παραμένει μεγάλο και η ψυχική υγεία παραμένει ένας από τους πιο παραμελημένους τομείς της δημόσιας υγείας σε όλο τον κόσμο, αφήνοντας πολλούς ευάλωτους ανθρώπους δίχως την απαραίτητη φροντίδα. Ελάχιστοι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα, περισσότερο από το 75% των ατόμων με ψυχικές, νευρολογικές και διαταραχές χρήσης ουσιών δεν λαμβάνουν καθόλου θεραπεία για την κατάστασή τους, ενώ οι διακρίσεις, το κοινωνικό στίγμα και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές παραμένουν διαδεδομένες. Υπάρχει ακόμη και ένα οικονομικό παράδοξο. Η χαμένη παραγωγικότητα που προκύπτει από την κατάθλιψη και το άγχος – δύο από τις πιο κοινές ψυχικές διαταραχές – κοστίζει στην παγκόσμια οικονομία ένα τρισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο. Ταυτόχρονα, οι χώρες δαπανούν κατά μέσο όρο λιγότερο από το 2% των εθνικών προϋπολογισμών τους για την υγεία στην διατήρηση και περαιτέρω ανάπτυξη των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.
Εικόνα: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), https://www.who.int/ “Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, έρχεται σε μια ασυνήθιστη περίοδο, με την καθημερινότητα μας να έχει αλλάξει σημαντικά λόγω της πανδημίας της COVID-19. Οι προκλήσεις έχουν πολλαπλασιαστεί τους τελευταίους μήνες: από τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που παρέχουν φροντίδα υγείας σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, στους νέους που βιώνουν άγχη για το αβέβαιο μέλλον τους, και από τους εργαζομένους που απειλούνται από την οικονομική ύφεση, στους ανθρώπους με ψυχοκοινωνικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερη κοινωνική απομόνωση. Για να μην αναφέρουμε τη διαχείριση της θλίψης λόγω της απώλειας ενός αγαπημένου μας προσώπου – μερικές φορές χωρίς να μπορέσουμε καν να πούμε αντίο, λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών.
Εικόνα: World Federation for Mental Health (WFMH), https://wfmh.global/
Ωστόσο, η ασυνήθιστή αυτή περίοδος δεν αποτελεί μονάχα πρόκληση, αλλά συνάμα και μια μοναδική ευκαιρία. Δεδομένης της προηγούμενης εμπειρίας μας με καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, θεωρείται δεδομένο πως η ανάγκη για ψυχοκοινωνική υποστήριξη θα αυξηθεί σημαντικά στο επόμενο διάστημα. Πρόκειται λοιπόν για μια ιστορική ευκαιρία να τοποθετήσουμε την ψυχική υγεία ακόμη πιο ψηλά στην παγκόσμια ατζέντα. Ακόμα και πριν από την πανδημία, η ψυχική υγεία αποκτούσε δυναμική και αναγόταν σταδιακά σε παγκόσμια προτεραιότητα. Αξιοποιώντας αυτήν την δυναμική, φέτος ο στόχος του ΠΟΥ για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι η αύξηση των επενδύσεων για την ψυχική υγεία, σε ατομικό, εθνικό αλλά και διεθνές επίπεδο.” 1
Σ’ αυτό ακριβώς, λοιπόν είναι αφιερωμένη η φετινή εκστρατεία για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας «Ψυχική υγεία για όλους. Μεγαλύτερες επενδύσεις, περισσότερη προσβασιμότητα» («Mental Health for All. Greater Investment – Greater Access»).
Εικόνα: World Federation for Mental Health (WFMH), https://wfmh.global/
“Τα καλά νέα είναι ότι η ψυχική υγεία δεν αποτελεί μη αντιμετωπίσιμη πρόκληση. Οι πιο κοινές ψυχικές παθήσεις – όπως η κατάθλιψη και το άγχος – μπορούν να αντιμετωπιστούν επιτυχώς με ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις, φάρμακα ή συνδυασμό των δύο. Οι τακτικοί έλεγχοι της υγείας των ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές μπορούν να αποτρέψουν τους πρόωρους θανάτους, ενώ η ποιότητα ζωής των ανθρώπων με παθήσεις όπως ο αυτισμός και η άνοια μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά όταν οι φροντιστές λαμβάνουν κατάλληλη εκπαίδευση. Η ανάπτυξη προσιτών και ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και η ένταξη των ατόμων με ψυχοκοινωνικά νοσήματα στην κοινωνία – και ιδιαίτερα στην αγορά εργασίας – είναι ισχυρά εργαλεία στην εργαλειοθήκη μας, και επιβάλλεται να τα χρησιμοποιήσουμε ώστε να μην αφήσουμε κανέναν πίσω.
Εικόνα: Πολυκλαδική Θεραπευτική Ομάδα, ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ ΑΜΚΕ, https://www.evaggelismosamke.gr/
Στην Ελλάδα, έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια από τότε που ξεκίνησε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την ψυχική υγεία, επικεντρώνοντας στην ανάπτυξη κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας με έμφαση στην αποασυλοποίηση και την κοινωνική επανένταξη.
Είμαστε πεπεισμένοι πως με περισσότερες επενδύσεις, περισσότερες υπηρεσίες και πιο ανοιχτές συζητήσεις σχετικά με την ψυχική υγεία, μπορούμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά το κοινωνικό στίγμα, να μειώσουμε το βάρος των ψυχικών διαταραχών, και να προωθήσουμε την ψυχική υγεία – όχι ως προνόμιο, αλλά ως βασικό ανθρώπινο δικαίωμα.
Η δυναμική για αλλαγή βρίσκεται μπροστά μας. Ας την αξιοποιήσουμε.” 2
Πηγές:
- Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε.), https://unric.org/el/
- Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.), https://www.who.int/
- World Federation for Mental Health (WFMH), https://wfmh.global/
- Ελληνική Δημοκρατία- Υπουργείο Υγείας, https://www.moh.gov.gr/
- “Σαν Σήμερα.gr”, https://www.sansimera.gr
- Η Καθημερινή, https://www.kathimerini.gr/
Παραπομπές:
1, 2. Δρ. Μαριάννα Τρίας, Εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στην Ελλάδα, “Επιστολή της εκπροσώπου του ΠΟΥ στην Ελλάδα για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας 10/10/2020”, https://www.kathimerini.gr/
